Keratoconus is een conische corneadystrofie die resulteert in onregelmatig astigmatisme en een soms aanzienlijke daling van de gezichtsscherpte, niet te corrigeren met een bril. Eén patiënt op 2000 lijdt aan keratoconus, de frequentie is zelfs hoger in de Arabische landen. De evolutie van keratoconus is sneller bij jonge patiënten, en neigt te stabiliseren met de leeftijd.
Voorheen waren er slechts twee onvolmaakte oplossingen om keratoconus te behandelen: het dragen van harde contactlenzen (irritatie, littekenvorming), of – in het geval van intolerantie en grote vervormingen – indringende of transfixerende keratoplastie (PKP) (hoog risico op afstoting van het transplantaat).
Sinds 2005 is er de mogelijkheid om de onregelmatige vervorming van het hoornvlies als gevolg van keratoconus te stabiliseren door middel van cross-linking van de collageenvezels van het hoornvlies door ultraviolette straling (Ultra-Violet Crosslinking ou UV-CXL). Na inbreng van vitamine B2 (riboflavine), wordt het hoornvlies blootgesteld aan ultraviolette straling, en zo worden andere koppelingen gecreëerd tussen de corneale collageenvezels, wat resulteert in een verstijving en solidificatie van de cornea, alsmede stabilisatie van de kegel. De cross-linking is aangewezen voor (1) alle patiënten onder de 20 jaar met keratoconus, (2) voor alle oudere patiënten, waarbij de progressie van keratoconus is vastgesteld, onder andere door het vergelijken van eerder oogonderzoek en door het in kaart brengen van het hoornvlies (topografie) en de vergelijking van deze topografieën na 6 maanden.
Als de keratoconus is gestabiliseerd, na een cross-linking of met de leeftijd, kan een visuele rehabilitatie-strategie worden overwogen. In het verleden waren harde contactlenzen de norm, maar dit leidde tot veel intolerantie. Vandaag de dag gaan we meer en meer naar de adaptatie van mini-sclerale lenzen. Ze bieden een visuele kwaliteit gelijk aan die verkregen met harde lenzen met een groter comfort, zonder wrijving van de lens op de conus en dus zonder risico van littekenvorming. Dit type lens-aanpassing gebeurt in een beperkt aantal centra in België.
Als sclerale lenzen niet zorgen voor oplossing, resten er drie chirurgische technieken voor visuele revalidatie, gericht op het opnieuw centreren van de kegel, het verminderen van onregelmatigheden van de cornea of het corrigeren van onregelmatig astigmatisme, waaronder (1) een excimeer-laserbehandeling van het oppervlak (PKR) gegidst door de topografie, (2) de implantatie van een fakische (torische) intra-oculaire lens of Artisan Artiflex of (3) de uitvoering van een intrastromale cornea ring. Het type operatie hangt af van verschillende parameters. Deze interventies worden slechts voorgesteld aan patiënten die het dragen van lenzen niet verdragen, want de visuele kwaliteit bereikt met contactlenzen zal altijd beter dan de visuele kwaliteit bereikt door deze ingrepen. Het doel is om een visuele herstel te bereiken, er op gericht dat de patiënt meer functioneel wordt en niet emmetroop: het geopereerde oog zal voldoende zien om niet altijd een bril of lenzen nodig te hebben.
Deze evolutie in de behandeling van keratoconus heeft minder en minder corneatransplantaties nodig gemaakt. Hoewel voor sommige patiënten de aangewezen oplossing een transplantatie is, wordt steeds vaker gekozen voor lamellaire grafts (Deep Anterior Lamellar Keratoplasty – DALK), waarbij alleen de voorste laag (epitheel en stroma) van de cornea vervangen en dit in plaats van penetrerende transfixerende keratoplastie waarbij de totale dikte van het hoornvlies wordt vervangen. Het genezingsproces is sneller, de patiënt lijdt minder en het oog wordt minder verzwakt. Er is minder afstoting en de voorspelbaarheid van het refractieve resultaat is beter. Ik denk persoonlijk dat dit type interventie nog belangrijker zal worden, omdat de resultaten veelbelovend zijn.
Dr Jérôme Vryghem
> Behandeling van bijziendheid: de ICL techniek
> Behandeling van het hoornvlies: nieuwe techniek voor een endotheliale transplantatie
> Behandeling van scheelzien: in dagziekenhuis
