De afdeling psychiatrie van het Sint-Anna Sint-Remi Ziekenhuis ontwikkelde, sinds de zomer 2021, een geheel nieuwe behandeling voor depressieve stoornissen. Het gaat om Spravato, een ketamine-derivaat dat intra-nasaal wordt gebruikt. Het is in meerdere opzichten een innovatieve behandeling waaraan ook in het Delta Ziekenhuis gewerkt wordt.
In de jaren vijftig en zestig werden psychedelische stoffen op grote schaal gebruikt in de psychiatrie, totdat ze in 1971 als gevaarlijke stoffen werden geclassificeerd in het Verdrag van de Verenigde Naties inzake psychotrope stoffen (1). Maar studies toonden geleidelijk de geringe toxiciteit van deze verschillende stoffen aan (2).
De voorbije tien jaar zijn psychedelische stoffen opnieuw onder de loep genomen in de psychiatrie. Er worden talrijke studies uitgevoerd en gepubliceerd, waaruit het potentiële belang blijkt van deze verschillende stoffen bij depressies, posttraumatische stoornissen en verslavingen (3). Maar ook bij de behandeling van chronische pijn en in de palliatieve zorg.
Ketamine, dat wegens het gebruik ervan bij anesthesie enigszins apart werd geclassificeerd als psychedelische stof, is in sommige landen het meest gebruikte geneesmiddel gebleven. Het nut ervan bij de behandeling van pijnstoornissen, en vervolgens van depressie, is op ruime schaal aangetoond (4). Het wordt intraveneus toegediend in een dosis van 0,5 mg/kg, en de toedieningsfrequentie is wekelijks en vervolgens maandelijks, afhankelijk van het protocol.
Ook het esketamine werd bestudeerd en het gebruik ervan werd gevalideerd bij therapieresistente depressie. De werkzaamheid is iets geringer dan die van ketamine (5), maar de toedieningsweg is gemakkelijker (intra-nasaal). Het wordt op de markt gebracht onder de naam Spravato en is vandaag alleen goedgekeurd voor gebruik in ziekenhuizen. De toedieningsfrequentie is tweemaal per week gedurende een maand en daarna eenmaal per week.
Dit betekent een grote stap voorwaarts in een belangrijk en moeilijk domein. Depressie komt inderdaad veel voor en het gebeurt dat er weinig beterschap is na goed uitgevoerde geneesmiddelenbehandelingen. Esketamine is in dit geval een zeer interessante optie die het mogelijk maakt het gebruik van ECT te vermijden. Een parallelle psychotherapeutische follow-up is uiteraard van essentieel belang om de toestand van de patiënten te evalueren en te verbeteren.
Sinds de goedkeuring voor het in de handel brengen in België in juni 2021, wordt Spravato gebruikt in het Sint-Anna Sint-Remi Ziekenhuis dankzij een samenwerking tussen de Dienst Psychiatrie en het dagziekenhuis. Het gebruik ervan in het Delta Ziekenhuis is in ontwikkeling.
Praktische informatie
De huidige indicaties voor Spravato zijn ernstige, niet-psychotische, unipolaire depressies die niet reageren op twee antidepressiva. De patiënt mag op het ogenblik van de behandeling geen actieve verslavingen hebben.
Gedurende een maand krijgt de patiënt de behandeling tweemaal per week. Daarna wordt de frequentie teruggebracht tot eenmaal per week. Wanneer de patiënt gestabiliseerd is, kan de frequentie worden teruggebracht tot tweemaal per maand, waarna de frequentie verder wordt gespreid totdat de behandeling wordt gestaakt. Een ander conventioneel antidepressivum zal op hetzelfde moment worden gestart om een onderhoudsbehandeling te garanderen.
De meest voorkomende bijwerkingen zijn sedatie, dissociatieve toestand, perceptuele stoornissen, slechte smaak in de mond, milde hypertensie of opflakkering van hypertensie, misselijkheid, …..
De halfwaardetijd van ketamine is vrij kort, ongeveer twee tot drie uur, en de bijwerkingen houden na deze periode niet aan. Esketamine kan gepaard gaan met blaastoxiciteit waarvoor men moet uitkijken.
Spravato wordt zowel toegediend bij opname of in het dagziekenhuis, zodat de behandeling optimaal kan worden opgevolgd.
Dr. Rodolphe van Wijnendaele, psychiater en referentiepersoon voor dit project in het Sint-Anna Sint-Remi Ziekenhuis, 02/434 27 34
Dr. Christian Widakowich, psychiater en referentiepersoon voor dit project in het Delta Ziekenhuis, 02/434 81 04
Consultaties psychiatrie zijn beschikbaar op alle sites van de Chirec-ziekenhuisgroep en op afspraak. Het Sint-Anna Sint-Remi Ziekenhuis beschikt over een dienst psychiatrie mét een klassieke dienst ziekenhuisopname en een dag ziekenhuis.
> Klik hier om meer te weten over de Dienst Psychiatrie.
1. Nichols DE, Walter H. The History of Psychedelics in Psychiatry. Pharmacopsychiatry. 2021 Jul;54(4):151-166. doi: 10.1055/a-1310-3990. Epub 2020 Dec 7. PMID: 33285579.
2. Johnson M, Richards W, Griffiths R. Human hallucinogen research: guidelines for safety. J Psychopharmacol. 2008 Aug; 22(6):603-20. doi: 10.1177/0269881108093587. Epub 2008 Jul 1. PMID: 18593734; PMCID: PMC3056407.
3. Nutt D. Psychedelic drugs-a new era in psychiatry? Dialogues Clin Neurosci. 2019;21(2):139-147. doi: 10.31887/DCNS.2019.21.2/dnutt. PMID: 31636488; PMCID: PMC6787540.
4. Murrough JW, Iosifescu DV, Chang LC, Al Jurdi RK, Green CE, Perez AM, Iqbal S, Pillemer S, Foulkes A, Shah A, Charney DS, Mathew SJ. Antidepressant efficacy of ketamine in treatment-resistant major depression: a two-site randomized controlled trial. Am J Psychiatry. 2013 Oct; 170(10):1134-42. doi: 10.1176/appi.ajp.2013.13030392. PMID: 23982301; PMCID: PMC3992936.
5. Bahji A, Vazquez GH, Zarate CA Jr. Comparative efficacy of racemic ketamine and esketamine for depression: A systematic review and meta-analysis. J Affect Disord. 2021 Jan 1; 278:542-555. doi: 10.1016/j.jad.2020.09.071. Epub 2020 Sep 23. Erratum in: J Affect Disord. 2020 Nov 20;: PMID: 33022440; PMCID: PMC7704936.
